Kolo srpskih sestara

KOLO SRPSKIH SESTARA

Udruženje žena "Kolo srpskih sestara" poznato je u našoj istoriji od svog osnivanja 28. avgusta 1903. godine i nastalo je inicijativom pet izuzetnih žena. To su bile "der Mutter eines Volkes" Savka Subotić, koja je naziv majke svoga naroda dobila po predavanju u Naučnom klubu u Beču 1910. godine. Bila je feministkinja, i prva predsednica Kola, supruga Jovana Subotića prečanina, književnika i političara, predstavnika Srba u senatu u Zagrebu i Austrougarskoj. Zatim je tu i prva počasna dvorska dama i kći ministra Jevrema Grujića, Mirka Grujić. Nastavnica Delfa Ivanić, po Drugom svetskom ratu prećutkivana junakinja Kola, hapšena od strane Nemaca sa kojima je odbila saradnju, da bi zatim po Drugom svetskom ratu ponovo bila hapšena i od nove vlasti zbog svog rada u predratnim ženskim udruženjima. Delfa je takođe i nosilac važnih domaćih i međunarodnih odlikovanja. Tu je još i Nadežda Petrović, naša poznata slikarka nosilac medalje za rezervnu službu. Među njima je i Ljubica Luković, o kojoj na žalost za ovaj tekst, nije bilo moguće dobaviti konkretnije podatke. Sve one su u nekom od perioda razvoja milosrdnog i dobrovoljnog rada udruženja obavljale predsedničke dužnosti u udruženju.

Samo udruženje bilo je samostalno u odnosu na sve državne i društvene institucije. Izdržavalo se od dobrotvornih priloga. Njegovo delovanje bilo je usmereno na patriotski, humanitarni i kulturno-prosvetiteljski rad. Na patriotskom planu članice su pratile nacionalni srpski program i pružale materijalnu i moralnu pomoć srpskom narodu a u tom periodu su istovremeno podržavale jugoslovensku ideju. Bile su poznate kao borci za mir pri čemu su u Prvom svetskom ratu učestvovale kao dobrovoljne samarićanske bolničarke, osposobivši se za to na interno organizovanim kursevima. Jedan deo njih se povlačio sa srpskom vojskom preko Albanije. Godine 1919. su osnovale Dom invalida pri kome su negovale 4000 onesposobljenih ratnika, pomažući im da savladaju neki zanat, krojački, abadžijski ili obućarski. Njihova humanitarna aktivnost bila je usmerena i na ratnu siročad, pružajući im mesečnu pomoć, stipendije, letovanja. Osnivali su se i internati za pitomice kako bi se devojke i žene osposobljavale u dostupnim zanatima i ekonomski osamostaljivale. Osnivani su tečajevi za opismenjavanja, higijenu življenja, pravilnu ishranu i slično. Radilo se po sekcijama i trudilo se da se čuva narodna kultura i tradicija. Najpoznatija sekcija je bila za vez i kostime, u cilju spasa rukotvorina od zaborava, a koja je osnovana sada davne 1920. godine. Godine 1927. u Domu Kola bio je osnovan "Mali univerzitet" na kome su predavali najugledniji ljudi iz nauke i kulture toga doba. Negovao se duh verske tolerancije a posebno blizak odnos sa Pravoslavnom Crkvom. Mnoge članice Kola su i svojim prisustvom u inostranstvu jačale prijateljske veze sa evropskim državama u kojima su boravile i na razne načine pomagale srpskom narodu. Bile su učesnice na međunarodnim ženskim skupovima koji su se ticali pitanja žene. Radile su na jednakim građanskim pravima muškaraca i žena u Kraljevini Jugoslaviji. Članice Kola su imale i svoje glasilo "Vardar" koje se štampalo u tiražu od 16000 — 20000 primeraka i u kome su sarađivali najugledniji ljudi toga vremena iz raznih oblasti života. Poslednji broj se pojavio 1941. godine. Uoči Drugog svetskog rata postojalo je 146 mesnih odbora širom Kraljevine Jugoslavije sa oko 10000 članica. Godine 1946. oduzete su sve tri zgrade u Resavskoj ulici broj 11.

Vrlo brzo su se postignuća udruženja pokazala kao značajna za širu zajednicu i nisu mogla ostati neprimećena u tadašnjoj Kraljevini Jugoslaviji. Sve sestre Kola su bile odlikovane Albanskom spomenicom jer su učestvovale kao dobrovoljne bolničarke u Prvom svetskom ratu. Posle toga su bile ordenovane i Kraljevskim ordenom Belog orla petog stepena a zatim i Kraljevskim ordenom Svetog Save, kao i najvećim ordenom srpskog i jugoslovenskog Crvenog krsta. Radile su pod motom pomoći ljudima u nevolji, bez obzira na veru, naciju i političko ubeđenje.